Svetski dan sećanja na preminule od AIDS-a, 15. maj 2016. godine

Sećanje na preminule od AIDS-a (side) (International AIDS Candlelight Memorial) je jedna od najstarijah i najvećih mobilizacionih kampanja koja ima za cilј podizanje svesti u vezi sa HIV-om i AIDS-om na globalnom nivou. Koordinator kampanje je Globalni zdravstveni savet (Global Health Council).

 

Ovogodišnja, 33. kampanja posvećena sećanju na preminule od AIDS-a obeležava se 15. maja u više od stotinu zemalјa prigodnim manifestacijama koje imaju za cilј promovisanje globalne solidarnosti i zajedničkih akcija u oblasti HIV infekcije i AIDS-a, pod sloganom Engage, Educate, Empower”– „Uklјuči, Nauči, Osnaži!“. Koordinatori kampanje su osobe koje žive sa HIV-om kroz Globalnu mrežu osoba koje žive sa HIV-om (Global Network of People Living with HIV – GNP+).

Danas, kada u svetu više od 37 miliona osoba živi sa HIV-om i dok su milioni lјudskih života izgublјeni, kampanja treba da pokrene što više lјudi, zajednica, vlada i donatora da se uklјuče u cilјu okončanja ove epidemije, da se edukuju sadašnje i buduće generacije o HIV infekciji, lečenju, prevenciji i pružanju podrške, kao i da se osnaže osobe koje žive s HIV-om da se bore za svoja prava da žive bez stigme i diskriminacije.

.

              U borbi protiv stigme i diskriminacije osoba koje žive s HIV-om značajna je uloga ne samo aktuelne politike, zakonodavstva i institucija, već i zajednice u celini. Stigma i diskriminacija prema osobama koje žive sa HIV-om u Srbiji i njihovi uzroci i posledice prožimaju sve nivoe/strukture društva. Stigma i diskriminacija su glavna prepreka u sprovođenju preventivnih aktivnosti, a jedna od posledica je mali broj osoba koje se odlučuju na testiranje na HIV.

 

             U našoj zemlјi se ovaj memorijal (International AIDS Candlelight Memorial)   obeležava 13. put pod sloganom „UKLjUČI, NAUČI, OSNAŽI“ u 25 gradova/opština organizovanjem prigodnih aktivnosti koje su usmerene ka promociji zdravih stilova života i informisanju o dostupnim uslugama na lokalu, prepoznavanju i smanjenju rizičnog ponašanja, promociji značaja pravovremenog testiranja na HIV praćenog savetovanjem kod osoba koje su imale neki rizik u bližoj ili dalјoj prošlosti, kao i stvaranju neosuđujućeg okruženja za osobe inficirane HIV-om, odnosno  poštovanju lјudskih prava osoba inficiranih HIV-om na rad, obrazovanje i lečenje.

 

U okviru ovogodišnjeg obeležavanja Sećanja na preminule od AIDS-a  planirane su ulične manifestacije sa tradicionalnim palјenjem sveća na crvenoj traci u znak pomena na preminule od AIDS-a, promocija i pružanje usluge savetovanja i testiranja na HIV, edukativne radionice, tribine, konferencije za novinare, koncerti, žurke, podela informativno-edukativnog materijala, tradicionalni moleban koji će održati u Beogradu u prostorijama Čovekolјublјa, Dobrotvorne fondacije Srpske pravoslavne crkve, kao i brojne druge aktivnosti.

.

Aktuelna epidemiološka situacija u vezi sa HIV infekcijom u Republici Srbiji i

podrška osobama koje žive sa HIV-om krajem 2015. godine

 

  • Prema podacima Instituta za javno zdravlјe Srbije od 1984. do kraja 2015. godine u Republici Srbiji registrovano je 3312 osoba inficiranih HIV-om, od kojih je 1788 osoba obolelo od AIDS-a (54% svih dijagnostikovanih HIV+ osoba), dok su 1192 osobe inficirane HIV-om umrle (1086 osoba je umrlo od AIDS-a tj. trećina svih osoba kojima je dijagnostikovana HIV infekcija).
  • Početkom 2016. godine u Srbiji je 2120 osoba živelo sa HIV-om. Procenjuje se da još 1100 osoba ne zna da je inficirano HIV-om (svaka treća osoba inficirana HIV-om ne zna svoj HIV status).
  • Broj osoba koje žive sa HIV-om raste, s jedne strane zbog značajno redukovanog umiranja usled primene visoko delotvorne kombinovane antiretrovirusne terapije, a s druge strane zbog porasta broja novodijagnostikovanih osoba inficiranih HIV-om, što je delom rezultat većeg broja osoba sa rizičnim ponašanjem testiranih na HIV.
  • Od početka epidemije, 1985. godine, Beograd je najteže pogođen HIV epidemijom (70% svih registrovanih osoba inficiranih HIV-om), pri čemu je skoro polovina svih novootkrivenih osoba inficiranih HIV-om tokom 2015. godine registrovana na teritoriji grada Beograda (77 osoba), ali i najveći broj osoba se testira u Beogradu (polovina svih dobrovolјnih savetovanja i testiranja na HIV tokom 2015. godine je realizovana u Beogradu). Na teritoriji Vojvodine novodijagnostikovana je 51 osoba inficirana HIV-om, od kojih  25 osoba na teritoriji Južnobačkog okruga gde se i najveći broj osoba testira.
  • Tokom 2015. godine novootkriveno je 178 osoba inficiranih HIV-om (173 muškarca i 5 osoba ženskog pola), pri čemu je 35 osoba (20%) svoj HIV pozitivan status saznalo u  stadijumu klinički manifestnog AIDS-a, što je više nego dvostruko manje u odnosu na 2002. godinu (48%), a s druge strane 2015. godine novootkrivene je 117 osoba bez ikakvih simptoma ili znakova HIV infekcije (66%). Međutim, među novootkrivenim osobama inficiranim HIV-om bez ijednog manifestnog simptoma ili znaka bolesti, a za koje je prijavlјen broj CD4 limfocita u trenutku dijagnostikovanja HIV infekcije (37 osoba), četvrtina (9 osoba) je imala značajno narušen imunološki sistem (broj CD4 limfocita manji od 350 ćelija/ml) odnosno više od polovine (21 osoba) je imalo inicijalni broj CD4 limfocita manji od 500 ćelija/ml, te su bili u potrebi za uklјučivanjem na specifičnu, kombinovanu antiretrovirusnu terapiju u skladu sa smernicama SZO.   
  • Prema načinu transmisije skoro 3/4 svih novodijagnostikovanih HIV pozitivnih osoba u 2015. godini su muškarci koji su kao rizik prijavili nezaštićen seksualni kontakt sa drugim muškarcima (130 osoba tj. 73%), a sledi nezaštićen heteroseksualni kontakt (27 osoba tj. 15%), odnosno od  1994. godine dominantan način transmisije HIV-a je nezaštićenim seksualnim odnosom (grafikon 1). 

Grafikon 1. Učešće novodijagnostikovanih osoba inficiranih HIV-om u odnosu na način transmisije i godinu dijagnostikovanja HIV infekcije, Republika Srbija, 1984–2015. godine

1

 

,

  • Tokom 2015. kod 45 osoba novoregistrovana je klinički manifestna bolest uzrokovana HIV-om (AIDS ili SIDA), pri čemu su  22 osobe (49%) iz Beograda, dok je 9 osoba registrovano na teritoriji Vojvodine (20%). Odnos polova među obolelima od AIDS-a  je bio 21,5:1 u korist muškaraca (43 M: 2 Ž) 
  • Od 1992. godine registruje se trend opadanja učešća obolelih od AIDS-a među injektirajućim korisnicima droge (11% u 2015. godini prema 68% u 1991. godini), a sa druge strane uočava se jasan trend porasta obolelih među heteroseksualcima i homo/biseksualcima sa rizičnim ponašanjem (37 slučajeva tj. 82% u 2015. godini u odnosu na 13% u 1991.godini). Još uvek visok procenat obolelih lica sa nepoznatim načinom transmisije (7% u 2015. godini) ukazuje na značajan stepen stigmatizacije pojedinih načina ponašanja u našoj sredini.
  • Od 15 osoba umrlih od AIDS-a tokom 2015. godine, 14 su bili muškaraci. Na teritoriji grada Beograda je registrovano 53% svih umrlih osoba (8 slučajeva), dok su dva smrtna ishoda registrovana na teritoriji Vojvodine. Najveći broj umrlih od AIDS-a tokom 2015. registrovan je u uzrastu 40–49 godina (33% svih slučajeva; odnosno 5 slučajeva), a sledi uzrasna grupa 50–59 godina (4 slučaja). Devet smrtnih ishoda od AIDS-a registrovano je unutar tri meseca od trenutka dijagnostikovanja HIV pozitivnog statusa i terminalnog stadijuma  HIV infekcije – AIDS-a kod osoba muškog pola dobi od 29 do 67 godina. Kod još 6 osoba umrlih od AIDS-a 2015. godine AIDS je inicijalno dijagnostikovan u periodu 1997 –  2014. godine.
  • U odnosu na transmisivnu kategoriju najveći broj umrlih registrovan je među muškarcima koji imaju seksualne odnose sa muškarcima (8 osoba tj. 53%), četiri smrtna ishoda  registrovana su kod injektirajućih korisnika droga, jedan kod osobe  inficirane HIV-om heteroseksualnim putem, dok kod dve umrle osobe nije prijavlјen način transmisije HIV-a.
  • Trudnice inficirane HIV-om imaju mogućnost da pravovremenim uklјučivanjem u sveobuhvatan program prevencije prenosa HIV-a sa majke na dete rode zdravo dete. Podaci dobijeni nadzorom ukazuju da je u periodu od 2005. do 2015. registrovano 11 dece koja su HIV infekciju dobila od majki koje nisu znale da su inficirane HIV-om u odnosu na 28 dece registrovane u periodu 1993-2004. godina.

Od 1997. godine visoko aktivna antiretrovirusna terapija (HAART) je dostupna i besplatna u Republici Srbiji, tj. svi troškovi lečenja idu na teret Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje za sve zdravstvene osiguranike kojima je lečenje indikovano. Od 2008. godine lečenje HIV infekcije  je decentralizovano, odnosno realizuje se u Institutu za infektivne i tropske bolesti pri Kliničkom centru Srbije u Beogradu, u Kliničkom centru Vojvodine u Novom  Sadu, Kliničkom centru u Nišu, a od  2009. godine i u Kliničkom centru u Kragujevcu. U periodu 2003–2015. godina registrovano je četvorostruko povećanje osoba inficiranih HIV-om na lečenju kombinovanom antiretrovirusnom terapijom (1400 osoba krajem 2015. prema 330 osoba krajem 2003. godine).

 

Od 1998. godine, odnosno od uvođenja visoko aktivne kombinovane antiretrovirusne terapije u lečenje HIV  infekcije, u Republici Srbiji se registruje jasan trend smanjenja obolevanja i umiranja od AIDS-a ( 2015. godini je registrovano dva puta manje obolelih od AIDS-a, odnosno šest puta manje umrlih od AIDS-a nego 1996. godine (grafikon 2). 

Grafikon 2. Broj novodijagnostikovanih osoba inficiranih HIV-om, obolelih i umrlih od AIDS-a u Republici Srbiji, 1984–2015. godine

2

 

Procenjuje se da trenutno u našoj zemlјi oko 1100 osoba ne zna da je inficirano HIV-om. Znajući da HIV infekcija može dugo proticati bez ikakvih znakova i simptoma jedini način da se otkrije jeste da se osoba koja je imala neki rizik testira na HIV.

Naravno, da bi svako testiranje na HIV trebalo da bude dobrovolјno uz obavezno savetovanje pre i posle testiranja, a u cilјu pružanja pravih i stručnih informacija neophodnih osobi da donese odluku da li je pravi trenutak za testiranje, ali i da prepozna stvarni rizik tj. rizično ponašanje koje je praktikovala ili koje i dalјe upražnjava, te da isto promeni u cilјu preveniranja inficiranja HIV-om u budućnosti. Takođe, osobe inficirane HIV-om mogu blagovremeno ući u program praćenja i kontrole sopstvene HIV infekcije, odnosno u program lečenja koji daje odlične rezultate kako u svetu tako i u našoj zemlјi, te je danas HIV infekcija hronično stanje sa kojim se može kvalitetno i dugo živeti, ukoliko se lečenje započne na vreme, poželјno u ranim stadijumima HIV infekcije, i ukoliko se sprovodi kontinuirano u skladu sa uputstvima dobijenim od lekara u cilјu uspešne kontrole replikacije HIV-a i oporavka narušenog imunološkog sistema inficirane osobe.

 

Rezultati istraživanja zdravlјa stanovništva Srbije koje je sprovedeno  2013. godine  ukazuju na to da iako polovina  ispitnika zna gde  se može savetovati i testirati na HIV (značajan porast  odnosu na 2006. godinu – 38%),  samo 2,5% stanovnika u Srbiji uzrasta od 15 do 49 godina se testiralo na HIV tokom 12 meseci koji su prethodili istraživanju i tom prilikom su im saopšteni rezultati testiranja. Značajno veći procenat osoba testiranih na HIV kojima je saopšten rezultat testiranja registrovan je u Beogradu (4%), u gradskim naselјima (3%), kod osoba sa višim obrazovanjem (5%). Rezultati istog istraživanja ukazuju da svaki drugi stanovnik Srbije uzrasta 15 i više godina (50%) zna načine prevencije seksualne transmisije HIV-a (zna da upražnjavanje seksualnih odnosa samo sa jednim pouzdanim, nezaraženim partnerom i da pravilna upotreba kondoma prilikom svakog seksualnog odnosa može smanjiti rizik od prenosa HIV-a). Međutim, tek svaki šesti stanovnik Srbije uzrasta 15 i više godina (16%) odbacuje zablude  u vezi  transmisije HIV-a, odnosno zna kako se HIV ne može preneti (zna da se HIV ne može dobiti ako se boravi u istom prostoru sa inficiranom osobom i/ili ako se deli hrana sa inficiranom osobom). Osobe starije od 50 godina, osobe sa nižim obrazovanjem  i osobe koje žive u negradksim sredinama u značajno manjem procenatu odbacuju zablude u vezi  transmisije HIV-a. Rezultati pomenutog istraživanja zdravlјa stanovništva Srbije iz  2013. godine ukazuju da 33% stanovnika uzrasta 15-49 godina ima diskriminatoran stav prema osobama inficiranim HIV-om (navode da ne bi kupili sveže povrće od osobe inficirane  HIV-om).

Pomenuti rezultati istraživanja ukazuju da treba kontinuirano sprovoditi  edukaciju građana o načinima na koje se HIV ne može preneti, kako bi prepoznali situacije u kojima nema rizika i na taj način posredno uticali na smanjenje stigme i diskriminacije. Kako građani naše zemlјe pokazuju veliko znanje o načinima prenosa HIV-a pažnju treba usmeriti na promenu ponašanja, jer se mali broj lјudi koji su imali neko rizično ponašanje savetuje i testira na HIV, a i kondom se ne koristi pri svakom seksualnom odnosu sa manjim ili većim rizikom za HIV i druge polno prenosive infekcije.

.

Izvor podataka: Institut za javno zdravlјe Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“

i Ministarstvo zdravlјa Republike Srbije

…..

Ulična manifestacija u zajedničkoj akciji Asocijacije “Duga“ i Zavoda za javno zdravlje Šabac, 15.05.2016. u vremenu od 12 do 14 časova u Karađorđevoj ulici (pešačka zona):

20160515_120643 20160515_120816 20160515_121329 20160515_121350 20160515_122611 (1)

Copyright © Завод за јавно здравље

tik tok logo sm

Завод за јавно здравље – Шабац
Адреса: Јована Цвијића 1
Тел. 015/ 300-550

ПИБ: 1000-82-545
kabinet@zjz.org.rs