“OBRATI PAŽNJU NA TUBERKULOZU”
Bacil tuberkuloze otkriven je pre više od 130 godina, a tuberkuloza je i dalje bolest današnjice. Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije procenjeno je da je 10,4 miliona ljudi u svetu obolelo od tuberkuloze, od toga 90% odraslih – 65% muškaraca i 10% osoba koji žive sa HIV-om, kao i da je 1,8 miliona ljudi umrlo od ove bolesti. Ovi podaci govore da je tuberkuloza i dalje javnozdravstveni problem i deveti je uzročnik smrti u svetu.
Otprilike jedna trećina svetske populacije zaražena je bakterijom M. tuberkulosis. Jedna nova infekcija se desi svake sekunde na globalnom nivou. Međutim, većina infekcija ne izaziva tuberkulozu i 90-95% svih infekcija ostane bez simptoma. Nelečeni pacijent sa aktivnom tuberkulozom u toku jedne godine inficira 10-15 ljudi. Rezistentna tuberkuloza predstavlja stalnu opasnost.
Tuberkulozu može dobiti svako, ali ona napreduje najčešće među ljudima koji žive u siromaštvu i u marginalizovanim zajednicama, kao i u grupama kao što su migranti, izbeglice, osobe koje žive u sredinama koje sadrže faktore rizika, stare osobe, žene, deca ….. Faktori kao što su: pothranjenost, loši uslovi stanovanja, udruženi sa drugim faktorima rizika, kao što su upotreba duvana, narkotika i alkohola, kao i dijabetes, utiču na podložnost oboljevanju.
U Evropskoj uniji godišnje se prijavljuje oko 60.000 slučajeva oboljevanja od tuberkuloze. Stopa prijavljivanja se smanjuje za oko 5% svake godine. Potreban je pad od najmanje 10% da bi se postigli ciljevi održivog razvoja i ciljevi globalne strategije za eliminaciju tubekuloze kao javnozdravstvenog problema.
Najveći broj obolelih živi u Africi, jugoistočnoj Aziji i Južnoj Americi (prvenstveno zbog koepidemije sa HIV infekcijom). U Evropi najviše obolelih ima u Rumuniji, Rusiji, Bugarskoj i Bosni.
Tuberkuloza je jedan od indikatora zdravstvenog stanja nacije.
Karta disribucije notifikacionih stopa tuberkuloze po okruzima, Republika Srbiji
Mačvanski okrug po broju obolelih od tuberkuloze i dalje je vodeći u Srbiji.
Zavod za javno zdravlje prati kretanje tuberkuloze u Mačvanskom okrugu i ima lidersku ulogu u edukaciji stanovništva u cilju smanjenja broja obolelih. Učestvovao je u Programu “Kontrole TBC-a u Srbiji kroz sprovođenje strategije direktno opservirane terapije i obuhvat rizičnih grupa”, prema smernicama i dinamici koju je definisao Global fond sa Institutom za javno zdravlje Srbije. Cilj projekta “Kontrole tubekuloze u Srbiji kroz sprovođenje DOTS strategije” je bio incidence manja od 25 na 100.000 stanovnika.
Incidencija oboljevanja od plućne tuberkuloze (na 100.000 stanovnika) u Mačvanskom okrugu pre i nakon realizacije Projekta (2004-2007. godine)
U Mačvanskom okrugu došlo je do smanjenja obolelih od TBC u odnosu na 2007. godinu. Broj prijavljenih i registrovanih obolelih od tuberkuloze svih oblika u 2017. godini je 70 sa incidencom 24,52%ooo. Tokom 2017. godine bio je jedan smrtni ishod od ove bolesti sa teritorije grada Loznice.
Grafikon: Kretanje tuberkuloze u Mačvanskom okrugu 2007-2017. godine – incidenca
Kako je tuberkuloza i dalje javnozdravstveni problem, kako u svetu, tako i kod nas, nastavlja se sa novom strategijom “End TB 2016-2035” – Bez tuberkuloze do 2035. godine.
Bez tuberkuloze do 2035. godine
Šta moramo znati:
- Kod 90% inficiranih bacilom tuberkuloze infekcija se nikad klinički ne ispolji.
- Nelečeni pacijent sa aktivnom tuberkulozom u toku jedne godine inficira 10-15 ljudi putem vazduha. Bacil tuberkuloze se kapljicama izbacuje u vazduh.
- Odojčad nezaštićena BCG vakcinom veoma su osetljiva na infekciju TB.
- Ne prenosi se rukovanjem, preko krvi i injekcijama.
- Kako da se zaštitimo od tuberkuloze:
- treba voditi računa o higijeni životnog prostora
- prilikom kašljanja treba maramicom prekriti usta i nos
- često provetravanje prostorija
- pravilna ishrana
- dovoljno odmora i spavanja
- umerena fizička aktivnost
- izbegavanje faktora rizika
- pušenje
- alkoholizam
- narkomanija
- Kada sumnjamo na tuberkulozu:
- kašalj traje duže od četiri nedelje
- slabost i umor
- noćno znojenje
- slab apetit, gubitak telesne težine
- blago povišena temperatura
- iskašljavanje krvi
- Tuberkuloza se uspešno leči. Lečenje traje 6-8 meseci i lekovi za tuberkulozu su besplatni.
- Izlečeni bolesnik nastavlja da živi uobičajenim životom.
Šta dalje?
Očekuje se da će preko 300 miliona ljudi biti inficirano bacilim tuberkuloze u toku ove decenije.
- Uključivanje programa usmerenih na promene navika i ponašanja u programe lečenja, posebno multirezistentne tuberkuloze (MDR TB),
- Unaprediti dostupnost zdravstvene službe uključivanjem primarne zdravstvene zaštite u kontroli TB,
- Promovisati vanbolničko lečenje MDR TB,
- Izgrađivanje partnerstva i odnosa poverenja između zdravstvenih radnika i obolelih tokom procesa lečenja u cilju boljeg pridržavanja terapijskog režima,
- Poboljšanje uslova života i smanjenje socijalne izolacije obolelih (posebno MDR TB) uključivanje u programe socijalne podrške (matrijalne i psihološke),
- Poboljšanje uslova rada (smanjenje izloženosti duvanskom dimu i ostalim zagađivačima iz okoline),
- Razvijanje programa prekvalifikacije i socijalnog preduzetništva kako bi se smanjio visok nivo siromaštva među ovom populacijom.
Grafikon: Tuberkuloza u Mačvanskom okrugu po opštinama 2007-2017. godine
Grafikon: Umrli od tuberkuloze u Mačvanskom okrugu 2007-2017. godine
Grafikon: Tuberkuloza u Srbiji (2007-2016.) i Mačvanskom okrugu 2007-2017. godine
Centar za kontrolu i prevenciju bolesti
dr Dragana Radojičić, epidemiolog
