Na osnovu podataka dostavljenih Institutu za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut” (u skladu sa Preporukama za nadzor nad groznicom Zapadnog Nila u humanoj populaciji u sezoni 2019. godine Instituta za javno zdravlje Srbije) i laboratorijskih kriterijuma (prema preporukama Evropskog centra za prevenciju i kontrolu bolesti) na teritoriji Republike Srbije registrovan je prvi potvrđeni slučaj obolevanja od groznice Zapadnog Nila. Obolela osoba je ženskog pola starosti 84 godine, sa pridruženim hroničnim obolenjima, sa teritorije Beograda.
Prva dva slučaja obolevanja od groznice Zapadnog Nila u Republici Srbiji u 2018. godini registrovana u 27. kalendarskoj nedelji, odnosno 1. jula 2018. godine. U istom periodu ukupno devet obolevanja te infekcije registrovana su i zemljama Evropske unije (EU) [tabela 1].
Tabela 1. Broj registrovanih slučajeva groznice Zapadnog Nila u Srbiji i zemljama EU, početak sezone, leto/jesen 2018. godine
* Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut” Informacije o aktuelnoj epidemiološkoj situaciji groznice Zapadnog Nila na teritoriji Republike Srbije u 2018. godini, nedelje 27–31, 2018 (http://www.batut.org.rs/index.php?content=1742).
** ECDC. Communicable disease threats reports, week 27-31, 2018 (https://ecdc.europa.eu/en/threats-and-outbreaks/reports-and-data/weekly-threats).
Prvi slučaj obolevanja od groznice Zapadnog Nila u 2019. godini u Srbiji registrovan je u 31. kalendarskoj nedelji, odnosno 3. avgusta 2019. godine, što znači četiri nedelje nakon slučajeva prijavljenih u sezoni leto/jesen 2018. godine. Međutim, slučajevi tog oboljenja u zemljama Evropske unije u 2019. godini prijavljivani su dve nedelje ranije, odnosno u 29. kalendarskoj nedelji (tabela 2).
Tabela 2. Broj registrovanih slučajeva groznice Zapadnog Nila u Srbiji i zemljama EU, početak sezone, leto/jesen 2019. godine
Groznica Zapadnog Nila je sezonsko oboljenje, odnosno oboljenje koje je najviše zastupljeno u periodu najveće aktivnosti vektora – komaraca. Imajući u vidu iskustva kako okolnih tako i naše zemlje, prvi oboleli se registruju uglavnom u drugoj polovini jula meseca, a najveći broj obolelih osoba se prijavljuje tokom avgusta meseca.
Do 1.8.2019. godine u zemljama Evropske unije u humanoj populaciji prijavljeno je 33 slučaja obolevanja od groznice Zapadnog Nila i to: Grčkoj 25, Rumuniji 4, Mađarskoj 2, i po jedan slučaj u Italiji i Francuskoj. U istom periodu u zemljama EU registrovani su smrtni ishodi koji se mogu dovesti u vezu sa obolevanjem od groznice Zapadnog Nila i to: u Grčkoj (2) i Rumuniji (1).
Tokom sezone 2019. godine takođe su prijavljene epidemije među konjima i to: u Grčkoj (2) i Italiji (1).
Da bi slučaj infekcije virusom Zapadnog Nila bio potvrđen kod pacijenta uz ispoljenu kliničku sliku neuroinvazivnog oblika bolesti (meningitis, encefalitis, meningoen-cefalitis), neophodno je da se potvrdi prisustvo odgovarajućih antitela u likvoru kod obolelog pacijenta.
Uprava za veterinu Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije, na celoj teritoriji Republike Srbije sprovodi i Program monitoringa na prisustvo virusa Zapadnog Nila u populaciji prijemčivih životinja i to sentinel konja, uginulih migratornih divljih ptica, uginulih divljih ptica iz porodice Corvidae (gavrani, vrane, gačci, svrake, šojke i čavke) i uginulih ptica grabljivica. Na teritoriji 11 gradova Republike Srbije, Zavod za biocide i medicinsku ekologiju sprovodi nadzor nad virusom groznice Zapadnog Nila u populaciji komaraca od 1.5.2019. godine.
Institut za javno zdravlje Srbije je 1. juna 2019. godine prosledio Preporuke za nadzor nad groznicom Zapadnog Nila u humanoj populaciji na teritoriji Republike Srbije mreži zavoda/instituta. Zavodi/instituti za javno zdravlje Preporuke su uputili klinikama za infektivne i tropske bolesti, odnosno infektivnim odeljenjima opštih bolnica na teritoriji svoje nadležnosti, uz napomenu da se posebna pažnja obrati na neuroinvazivne oblike bolesti. Na taj način, a u saradnji sa Nacionalnom referentnom laboratorijom (NRL) za arboviruse Instituta za virusologiju, vakcine i serume Torlak omogućena je etiološka dijagnostika encefalitisa ili meningitisa.
Institut za javno zdravlje Srbije prikuplja sve relevantne podatke o obolelim osobama, pri čemu postoji određen protokol po kojem se informacije prikupljaju i objedinjuju.
Groznica Zapadnog Nila (GZN) prisutna je na pojedinim područjima Evrope još od 60-ih godina prošlog veka, a sporadični slučajevi i manje epidemije u humanoj populaciji registrovani su u nekoliko zemalja istočne i južne Evrope tokom poslednjih 15 godina. Ovo oboljenje se prvenstveno javlja u ruralnim oblastima, ali u humanoj populaciji je krajem prošlog veka registrovano epidemijsko javljanje GZN u urbanim sredinama. Tokom 2010. godine registrovano je naglo povećanje broja obolelih u humanoj populaciji, kao i pojava ovog oboljenja u nekim zemljama Evrope gde ga ranije nije bilo, te je u zemljama Evropske unije (EU) i susednim zemljama prijavljeno ukupno 340 verovatnih/potvrđenih autohtonih slučajeva, sa 41 smrtnim ishodom. Najveći broj obolelih (262 obolelih, 35 umrlih) registrovan je u Grčkoj, a autohtone slučajeve infekcije virusom Zapadnog Nila prijavile su Makedonija, Rumunija, Mađarska, Italija, Španija.
Tokom sezone nadzora 2018. godine u humanoj populaciji u zemljama EU i susednim državama prijavljeno je ukupno 2083 slučajeva groznice Zapadnog Nila.
Pored toga, u istom vremenskom periodu u zemljama EU registrovano je i obolevanje izazvano virusom Zapadnog Nila u populaciji prijemčivih životinja (285 konja).
Infekcija virusom Zapadnog Nila je zvanično prvi put registrovana u humanoj populaciji na teritoriji Republike Srbije krajem jula meseca 2012. godine. U periodu od 2012. do 2018. godine na teritoriji Republike Srbije registrovano je ukupno 989 slučajeva groznice Zapadnog Nila. U istom periodu beleži se i 97 smrtnih ishoda koji se mogu dovesti u vezu sa obolevanjem od groznice Zapadnog Nila.
Groznica Zapadnog Nila je virusno oboljenje koje se prenosi ubodom zaraženog komaraca. Glavni vektor, odnosno prenosilac je Culex pipiens, vrsta komarca koja je odomaćena i kod nas. Glavni rezervoar zaraze su različite vrste ptica, u kojima se virus održava, dok je čovek slučajni, odnosno tzv. slepi domaćin i infekcija virusom Zapadnog Nila se sa njega dalje ne prenosi.
Većina osoba (80%) inficirana virusom Zapadnog Nila nema nikakve simptome i znake bolesti. Kod manjeg procenta zaraženih osoba (približno 20%) simptomi podsećaju na oboljenje slično gripu, sa naglom pojavom povišene telesne temperature, glavoboljom, bolovima u mišićima i zglobovima, umorom, blagim prolaznim osipom i limfadeno-patijom. Međutim, kod pojedinih osoba (<1%), dolazi do nastanka aseptičnog meningitisa ili encefalitisa, odnosno neuroinvazivnog oblika bolesti, koji zahteva hospitalizaciju. Simptomi neuroinvazivnog oblika bolesti su glavobolja, ukočen vrat, stupor (tupost), dezorijentisanost, koma, tremori, konvulzije, slabost mišića i paraliza. Nakon preležane infekcije često dolazi do razvoja dugotrajnih posledica, kao što su: umor, gubitak pamćenja, teškoće prilikom hodanja, mišićna slabost i depresija. Letalitet je veći kod starijih osoba, naročito kod osoba iznad 75 godina života.
U cilju smanjenja rizika od zaražavanja virusom Zapadnog Nila, preporučuje se primena mera lične zaštite od uboda komaraca i to:
- Upotreba repelenata na otkrivenim delovima tela prilikom boravka na
- Nošenje odeće dugih rukava i nogavica, svetle boje.
- Preporučljivo je da odeća bude komotna, jer komarci mogu da ubadaju kroz pripijenu odeću.
- Izbegavanje boravka na otvorenom u periodu najintenzivnije aktivnosti komaraca – u sumrak i u zoru.
- Upotreba zaštitne mreže protiv komaraca na prozorima, vratima i oko kreveta.
- Redukcija broja komaraca u zatvorenom prostoru.
- Po mogućstvu boravak u klimatizovanim prostorima, jer je broj insekata u takvim uslovima značajno smanjen.
- Izbegavanje područja sa velikim brojem insekata, kao što su šume i močvare.
- Smanjenje broja komaraca na otvorenom gde se radi, igra ili boravi, što se postiže isušivanjem izvora stajaće vode. Na taj način smanjuje se broj mesta na koje komarci mogu da polože svoja jaja. Najmanje jednom nedeljno treba isprazniti vodu iz saksija za cveće, posuda za hranu i vodu za kućne ljubimce, iz kanti, buradi i limenki. Ukloniti odbačene gume i druge predmete koji mogu da prikupljaju vodu.
- U slučaju putovanja u inostranstvo, pogotovo ako se radi o tropskom i subtropskom području, obavezno se pridržavati svih navedenih mera prevencije
- U slučaju pojave bilo kakvih simptoma koji su kompatibilni sa neuroinazivnim oblikom bolesti, odmah se javiti izabranom lekaru.
U cilju tačnog informisanja Institut za javno zdravlje Srbije će u skladu sa aktuelnom epidemiološkom situacijom, kao i do sada, javnost informisati putem zvanične veb strane (www.batut.org.rs) i sredstava javnog informisanja.
Odeljenje za epidemiološki nadzor
Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”
